Zasoby wodne
Zasoby Wodne
Blok Płazy jest obszarem źródłowym dla Płazanki, Zmornicy, Kwaczałki i Regulki. Cieki wodne w jego obrębie charakteryzują się dużym spadkiem. W zlewni Płazanki jest co najmniej 10 źródeł stałych. Po kilka źródeł jest także w małych zlewniach Zmornicy i Kwaczałki, a około kilkanaście stałych źródeł w zlewni Regulki, wliczając tylko te położone na terenie Bloku Płazy.
Na omawianym obszarze zdecydowanie przeważają źródła właściwe, czyli skoncentrowane, wydajne wypływy wód podziemnych.
Źródło główne rzeki Płazianka
Na wysokości około 370 m n.p.m. w dnie doliny jest źródło dające początek rzece Płazanka. Źródło jest obudowane solidnym, betonowym zbiornikiem, z przodu przysłoniętym, pionową, stalową kratą. Było to ważne miejsce zaopatrzenia w wodę dla okolicznych mieszkańców. Woda wypływa pośród rumoszu skalnego, wewnątrz obudowy i wydostaje się z niej poprzez nieszczelności w dolnej części. Jest to źródło dolinne, pod zboczowe, skalne, szczelinowe. Wypływ jest położony blisko Płaskiej Góry. Wydajność źródła przy średnich stanach wód podziemnych wynosi 1,5 – 2 l/s. Temperatura wody w źródle jest dość stabilna i nawet w lecie wynosi około 9oC.
Tuż obok głównego źródła znajduje się duży, częściowo zagłębiony w ziemi, zamknięty, betonowy zbiornik wypełniony wodą. Wycieki wody spod zbiornika świadczą, że on także zbudowany został nad szczelinami z których wypływa woda. Możemy zatem przypuszczać, że w tym miejscu jest linia wypływów, czyli kilka sąsiednich źródeł, dających odrębne punktowe wypływy, zasilane wodami z tego samego, podziemnego zbiornika skalnego. Świadczy o tym fakt, że kilka, kilkanaście metrów poniżej źródła, wody w odpływającym potoku jest już ponad dwa razy więcej niż ze źródła głównego. Przeważnie są to wody twarde.
Na stromym zboczu nad źródłem widzimy okazałe lipy drobnolistne, których rozmiary kwalifikują by uznać je za pomniki przyrody.
Źródło potoku Simota
Na wysokości około 320 m n.p.m. znajduje się źródło zwane Simota (także Siemota lub Szymota). Daje ono początek potokowi o tej samej nazwie, który ma długość około 3,5 km i jest prawym dopływem Regulki; uchodzi do niej na terenie wsi Regulice. Na niektórych mapach potok wypływający z tego źródła jest już nazywany Regulką, co wydaje się nieprawidłowe. Źródło Simoty położone jest w dnie doliny u podnóża lewego, kilkumetrowej wysokości zbocza. Jest to źródło skalne
Źródło jest obudowane zagłębionym w ziemi betonowym, częściowo przykrytym zbiornikiem. Bezpośrednio na powierzchnię woda wypływa z rumoszu skalnego. Źródło ma średnią wydajność 3-5 l/s, ale okresowo, przy wysokim poziomie wód gruntowych, wydajność wzrasta nawet dwukrotnie. Według relacji osób w pobliżu mieszkających nawet w czasie bardzo suchych lat wypływ ze źródła nie zanikał, choć zmniejszał się wielokrotnie. Źródło Simoty jest obecnie w granicach gminy Chrzanów największym naturalnym wypływem wód podziemnych.
Temperatura wody w źródle waha się nieznacznie i jest zbliżona do średniej temperatury powietrza w tej okolicy. Nawet w czasie lata nie wzrasta powyżej 9oC. Świadczy to, że zbiornik wody zasilającej to źródło leży głęboko pod powierzchnią ziemi i nie jest uzależniony termicznie od wahań atmosferycznych. Z wody źródlanej do tej pory korzystają mieszkańcy sąsiednich gospodarstw, do których nie doprowadzono wodociągu. Do celów konsumpcyjnych zaopatrują się tu w wodę także mieszkańcy przysiółka Simoty.
Dno doliny Płazanki
Dno doliny Płazanki znajduje się na wysokości około 310 m n.p.m. Obok ujścia tej doliny znajdują się cztery źródła. Pierwsze, obudowane cembrowiną, położone jest na terenie gospodarstwa i ma wydajność średnią około 0,8 l/s. Drugie źródło położone jest tuż poniżej ścieżki którą schodziliśmy do doliny kończąc pierwszą część trasy. To źródło ma kwadratową, betonową obudowę spod której wypływa średnio około 0,6 – 0,8 l/s. Rozlewająca się woda wypływająca ze źródła podtapia okoliczny teren, który porasta roślinność charakterystyczna dla łąk wilgotnych i mokrych.
Kolejne dwa źródła, blisko siebie położone, także u podnóża lewego zbocza Płazanki, znajdują się kilkadziesiąt metrów dalej, za małym wiejskim domem. Źródła nie są obudowane, ale poniżej łączą wypływy; woda jest ujęta w rynienkę ułatwiającą pobór. Łączna wydajność źródeł to około 0,5 – 0,8 l/s. Przy tych dwóch ostatnich źródłach widać, że woda wypływa ze szczelin między zwietrzałymi odłamkami wapieni.
Ze względu na bliskie sąsiedztwo, tę samą wysokość i niską temperaturę (około 9oC) wszystkie źródła są prawdopodobnie zasilane z jednego zbiornika wód podziemnych w utworach wapienno-dolomitowych triasu. Według relacji okolicznych mieszkańców wahania wypływów ze źródeł są stosunkowo niewielkie. Struga wody, która tworzy się poniżej odpływu z omawianych źródeł, wskazuje, że wydajność tego zbiornika nawet przy średnich stanach sięga 2 l/s i jest to wydajność stosunkowo duża. Taki wypływ wody jest więc wstanie zaspokoić zapotrzebowanie bytowe na wodę kilkuset osób.
Wody z tych źródeł nie są jednak ujęte do sieci wodociągowej. Płaza zaopatruje się w wodę spod Bolęcina, natomiast okoliczni mieszkańcy, a nawet przyjezdni z dalszych okolic, chętnie pobierają tę wodę do pojemników i używają do celów spożywczych. Woda ma bardzo dobry smak i jest czysta bakteriologicznie.
Źródło Starzyny
Na wysokości około 325 m n.p.m. pod prawym zboczem doliny, przy jej dnie stoi niewielka, betonowa obudowa, z której przez rurkę w bocznej ściance wypływa woda. Jest to ujęcie wody w źródle Starzyny. Część wody wydostaje się także dołem pod nieszczelną obudową, przy czym łączna, średnia wydajność źródła to około 1,0 – 1,5 l/s. Struga wody odpływająca poniżej już po kilkunastu metrach ma przepływ wyraźnie większy niż wypływ ze źródła. To dowód na to, że jest zasilana także z innych miejsc.
Faktycznie w dnie doliny nietrudno zauważyć spore mokradło,z którego wysącza się woda. Ciek utworzony w tej części doliny jest po około 250 metrach zasilany lewym dopływem, równie jak on obfitym, spod zachodnich stoków Syberii. Niespełna 1 km dalej łączy się z ciekiem z sąsiedniej doliny by wspólnie, na terenie Płazy Dolnej, stać się największym prawym dopływem Płazanki.
e względu na zabudowę źródła w Starzynach nie możemy zaobserwować miejsca i bezpośredniego wypływu wody na powierzchnię. Wypływ wody rzadko ulega zmianie, a jego temperatura wynosi w granicach 8 – 9oC.
Zaopatrywały się tu w wodę okoliczne gospodarstwa. Obecnie woda jest stąd pobierana, podobnie jak w innych tego typu źródłach w Bloku Płazy, tylko do celów spożywczych.
Źródła Starej Wody
Na wysokości około 320 m n.p.m. znajduje się źródło Stara Woda. U podnóża lewego zbocza doliny potoku, zlokalizowany jest sporych rozmiarów, zamknięty, betonowy zbiornik. Jest on częściowo zagłębiony w podłoże i ogrodzony stalową siatką, jest to stare ujęcie wody, wybudowane prawdopodobnie wprost na wydajnym źródle. Ze zbiornika wylewa się rurką średnio około 0,5 l/s. Woda wysącza się ze zbocza także w dnie doliny powyżej zbiornika, można więc przypuszczać, że znajduje się tu kilka mniejszych wypływów. Kilkanaście metrów poniżej zbiornika, po drugiej stronie cieku, w dnie doliny jest betonowa obudowa w formie studni, z której samorzutnie wypływa średnio około 0,5 – 0,7 l/s. Ujęty w rurkę odpływ z tego źródła jest wykorzystywany przez mieszkańców sąsiedniego gospodarstwa
Kilkadziesiąt metrów poniżej znajduje się jeszcze jedno, ale mniej wydajne źródło. Łączna wydajność źródeł w dnie doliny Starej Wody wynosi więc około 1,5 – 2,0 l/s. Pomimo braku bezpośredniego dostępu do miejsca naturalnego wypływu wody można przyjąć, że są to źródła skalne. Charakteryzuje się on stosunkowo dużą zasobnością w wodę o czym świadczy znaczna i mało zmienna wydajność oraz słaba reakcja na bieżące warunki meteorologiczne. Źródła w Starej Wodzie mają temperaturę około 9oC.
Ujęcie w Starej Wodzie było wykorzystywane przez pobliskie Zakłady Wapiennicze w Płazie. Wydajność źródła jest obecnie mniejsza niż dawniej.
Płazanka
Potok Płazanka ma długość 10,3 km, z tego w obrębie gminy 2,8 km. Powierzchnia zlewni wynosi około 22,5 km, na terenie gminy tylko 5,4 km2.
Płazanka wypływa z obudowanego źródła w Płazie Górnej, płynie początkowo płytkim korytem po wschodniej stronie drogi Płaza -Wygiełzów; po około 500 – 600 m koryto wcina się głębiej w podłoże. W środkowym odcinku potok płynie przez kilkaset metrów kamiennym żłobem z 4 stopniami. Tuż przed granicą wsi Płazanka otrzymuje jedyny na tym terenie stały dopływ – potok Starzyny, który ją zasila średnio 6-8 l/s. Poniżej rzeczka Płazianka zmienia stopniowo kierunek po około 1 km opuszcza teren gminy Chrzanów.
Zlewnia Płazanki w przeciwieństwie do innych rejonów gminy obfituje w wypływy wód podziemnych co wynika zarówno z ukształtowania terenu -wyniosłej Tarczy Płazańskiej rozciętej dość głębokimi dolinami – jak i z podłoża geologicznego. Jest to teren zasobnych w wodę utworów triasowych (wapień muszlowy) przykrytych lessami i deluwiami lessowymi.